24.10.2019 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7188 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile Seri Muhakeme Usulü ve Basit Yargılama Usulü kavramları hukuk sistemimize kazandırılmıştır. Her iki usul de 01.01.2020 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanmıştır; ancak bu tarih itibariyle kovuşturma aşamasına geçilmiş, hükme bağlanmış veya kesinleşmiş dosyaların anılan usullerden etkilenmeyeceği düzenlenmiştir. Böylelikle bu dosyalar için her iki usul uygulama alanı bulmayacaktır.
Seri Muhakeme Usulü Nedir?
Seri Muhakeme Usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu‘nun 250. maddesinde düzenlenmiş olup, soruşturma evresinin sonunda aşağıda sayılan suçlar bakımından Cumhuriyet Savcısı tarafından kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği hallerde, kamu davasının açılması için yeterli şüphenin ve delilin bulunmasına rağmen, şüphelinin müdafii huzurunda bu usule ilişkin teklifi kabul etmesi şartıyla uygulama alanı bulan ve Cumhuriyet Savcısının TCK 61/1 uyarınca kendisinin tespit edeceği temel ceza miktarı üzerinden yarı oranında indirim uygulamak suretiyle yaptırımı belirlediği ve görevli mahkemeden talep ettiği, görevli mahkemenin de talep edilen yaptırımı denetleyerek hüküm kurduğu özel bir yargılama usulüdür.
Seri Muhakeme Usulü Hangi Suçlarda Uygulanır?
Öncelikle belirtmek gerekir ki; önödeme ve uzlaştırma kapsamında kalan suçlar seri muhakeme usulüne tabi değildir. Bunların dışında kalan aşağıdaki suçlarda kanun ve yönetmelikte sayılan diğer şartların varlığı halinde seri muhakeme usulü uygulanır.
a) Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Hakkı olmayan yere tecavüz (madde 154, ikinci ve üçüncü fıkra),
2. Genel güvenliğin kasten tehlikeye sokulması (madde 170),
3. Trafik güvenliğini tehlikeye sokma (madde 179, ikinci ve üçüncü fıkra),
4. Gürültüye neden olma (madde 183),
5. Parada sahtecilik (madde 197, ikinci ve üçüncü fıkra),
6. Mühür bozma (madde 203),
7. Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan (madde 206),
8. Kumar oynanması için yer ve imkan sağlama (madde 228, birinci fıkra),
9. Başkasına ait kimlik veya kimlik bilgilerinin kullanılması (madde 268), suçları.
b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunun 13 üncü maddesinin birinci, üçüncü ve beşinci fıkraları ile 15 inci maddesinin birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen suçlar.
c) 31/8/1956 tarihli ve 6831 sayılı Orman Kanununun 93 üncü maddesinin birinci fıkrasında belirtilen suç.
d) 13/12/1968 tarihli ve 1072 sayılı Rulet, Tilt, Langırt ve Benzeri Oyun Alet ve Makinaları Hakkında Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen suç.
e) 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununun ek 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (1) numaralı bendinde belirtilen suç
Seri Muhakeme Usulü Hangi Durumlarda Uygulanmaz?
Suçun iştirak hâlinde işlenmesi durumunda şüphelilerden birinin bu usulün uygulanmasını kabul etmemesi hâlinde seri muhakeme usulü uygulanmaz.
Seri muhakeme usulü, yaş küçüklüğü ve akıl hastalığı ile sağır ve dilsizlik hâllerinde uygulanmaz.
Resmî mercilere beyan edilmiş olup da soruşturma dosyasında yer alan adreste bulunmama veya yurt dışında olma ya da başka bir nedenle şüpheliye ulaşılamaması hâlinde, seri muhakeme usulü uygulanmaz.
Önödeme ve uzlaştırma kapsamında kalan suçlarda seri muhakeme usulü uygulanmaz.
Cumhuriyet Savcısının teklifinin şüpheli tarafından kabul edilmediği veya şüphelinin hüküm kuracak mahkemeye mazeretsiz olarak katılmadığı hallerde seri muhakeme usulü uygulanmaz.
Cumhuriyet Savcısının Talepnamesi
CMK 250/8 uyarınca Cumhuriyet savcısı, şüpheli hakkında seri muhakeme usulünün uygulanmasını yazılı olarak görevli mahkemeden talep eder. Talep yazısında;
a) Şüphelinin kimliği ve müdafii,
b) Mağdur veya suçtan zarar görenlerin kimliği ile varsa vekili veya kanuni temsilcisi,
c) İsnat olunan suç ve ilgili kanun maddeleri,
d) İsnat olunan suçun işlendiği yer, tarih ve zaman dilimi,
e) Şüphelinin tutuklu olup olmadığı; tutuklanmış ise, gözaltına alma ve tutuklama tarihleri ile bunların süreleri,
f) İsnat olunan suçu oluşturan olayların özeti,
g) Üçüncü fıkrada belirtilen şartların gerçekleştiği,
h) Belirlenen yaptırım ile beşinci ve altıncı fıkra uygulanmış ise bunlara ilişkin hususlar ve güvenlik tedbirleri, gösterilir
Seri Muhakeme Usulü Hangi Mahkemede Uygulanır?
Seri Muhakeme usulüne tabi suçlarda görevli mahkeme Asliye Ceza Mahkemeleridir.
Seri Muhakeme Usulünde Kanun Yoluna Başvurulabilir mi?
CMK 250/14 uyarınca seri muhakeme usulünde Asliye Ceza Mahkemesi tarafından tesis edilen hükme karşı itiraz kanun yoluna başvurulabilir. CMK 268/1 uyarınca itiraz, Asliye Ceza Mahkemesi tarafından verilen kararın öğrenildiği (tefhim veya tebliğden itibaren) 7 gün içerisinde kararı veren mercie verilecek bir dilekçe veya tutanağa geçirilmek koşulu ile zabıt kâtibine beyanda bulunmak suretiyle yapılır. Asliye Ceza Mahkemesi hâkimi tarafından verilen kararlara karşı yapılacak itirazları inceleme yetkisi, yargı çevresinde bulundukları Ağır Ceza Mahkemesine aittir.
Basit Yargılama Usulü Nedir?
Basit Yargılama Usulü CMK 251. maddesinde düzenlenmiş olup; Asliye ceza mahkemesince, iddianamenin kabulünden sonra adli para cezasını ve/veya üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlarda uygulanabilen özel bir yargılama usulüdür.
Basit Yargılama Usulü Nasıl Uygulanır?
Basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verildiği takdirde mahkemece iddianame; sanık, mağdur ve şikâyetçiye tebliğ edilerek, beyan ve savunmalarını on beş gün içinde yazılı olarak bildirmeleri istenir. Tebligatta duruşma yapılmaksızın hüküm verilebileceği hususu da belirtilir. Ayrıca, toplanması gereken belgeler, ilgili kurum ve kuruluşlardan talep edilir.
Beyan ve savunma için verilen süre dolduktan sonra mahkemece duruşma yapılmaksızın ve Cumhuriyet savcısının görüşü alınmaksızın, Türk Ceza Kanununun 61 inci maddesi dikkate alınmak suretiyle, 223 üncü maddede belirtilen kararlardan birine hükmedilebilir. Mahkûmiyet kararı verildiği takdirde sonuç ceza dörtte bir oranında indirilir.
Mahkemece, koşulları bulunması hâlinde; kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlara çevrilebilir veya hapis cezası ertelenebilir ya da uygulanmasına sanık tarafından yazılı olarak karşı çıkılmaması kaydıyla hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilebilir.
Basit Yargılama Usulü Hangi Durumlarda Uygulanmaz?
Basit yargılama usulü, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır ve dilsizlik hâlleri ile soruşturma veya kovuşturma yapılması izne ya da talebe bağlı olan suçlar hakkında uygulanmaz.
Basit yargılama usulü, bu kapsama giren bir suçun, kapsama girmeyen başka bir suçla birlikte işlenmiş olması hâlinde uygulanmaz.
Basit Yargılama Usulünde İtiraz
Basit yargılama usulü sonucunda verilen kararlara karşı itiraz edilebilir. İtiraz üzerine hükmü veren mahkemece duruşma açılır ve genel hükümlere göre yargılamaya devam olunur. Taraflar gelmese bile duruşma yapılır ve yokluklarında 223 üncü madde uyarınca hüküm verilebilir. Taraflara gönderilecek davetiyede bu husus yazılır. Duruşmadan önce itirazdan vazgeçilmesi hâlinde duruşma yapılmaz ve itiraz edilmemiş sayılır.
İtiraz üzerine Mahkeme vereceği yeni hükümde, basit yargılama usulüne göre verdiği hükümle bağlı değildir. Ancak, itirazın sanık dışındaki kişiler tarafından yapıldığı hâllerde CMK 251. maddenin üçüncü fıkrası uyarınca yapılan indirim korunur. (Dörtte bir oranında indirim)
İtiraz üzerine verilen hükmün sanık lehine olması hâlinde, bu hususların itiraz etmemiş olan diğer sanıklara da uygulanma olanağı varsa bu sanıklar da itiraz etmiş gibi verilen kararlardan yararlanır.
İtiraz üzerine yapılan yargılama sonucundaki hükümlere karşı genel hükümlere göre kanun yoluna başvurulabilir.
Yazar: Av. Arb. Gürkan Yaşar ÖZKAYA